::JANÓW LUBELSKI - LEŚNY SKARBIEC::

JANÓW LUBELSKI

Strona utworzona w oparciu
o folder
"Janów Lubelski - Leśny Skarbiec"
wydany przez Urząd Miejski
w 2008 r.
Foto: Andrzej Wediuk

i archiwum UM

Aktualizacja: 6 listopada 2008 r.

JANÓW LUBELSKI

Janów Lubelski jest miastem stawiającym na dynamiczny rozwój, dbającym zarówno o zachowanie wysokich walorów naturalnych, jak również bogatej tradycji i kultury lokalnej.

Janów Lubelski jako subregionalny ośrodek rozwoju stanowi siedzibę blisko 50 tysięcznego powiatu, jest lokalnym centrum gospodarczym, oświatowym i kulturalnym.

Janów Lubelski posiada znakomite położenie geograficzne. Miasto i Gmina Janów Lubelski położone są we wschodniej Polsce, w południowo-zachodniej części województwa lubelskiego. Przez miasto biegnie główna arteria komunikacyjna tej części Europy i wschodniej Polski. Jest to trasa nr 19, prowadząca z Sankt Petersburga do Budapesztu wzdłuż granicy Unii Europejskiej. Posiada ona status drogi krajowej, która w niedalekiej przyszłości ma stać się drogą ekspresową.

Przez Janów Lubelski biegnie też droga krajowa nr 74, łącząca Piotrków Trybunalski (jeden z ważniejszych węzłów komunikacyjnych w centrum Polski) z przejściem granicznym w Zosinie z Ukrainą.

Odległość od przejść granicznych:

- Ukraina (Hrebenne 120 km, Zosin 130 km)

- Białoruś (Terespol 220 km),

- Słowacja (Barwinek 200 km).

Janów Lubelski to gmina miejsko-wiejska. Zamieszkuje ją ponad 16,5 tys. mieszkańców, w tym 75% to ludność miejska. Gmina Janów Lubelski zajmuje ogółem powierzchnię 17 824 ha. Znaczną jej część pokrywają lasy, stanowiące 60% powierzchni. Taka struktura gruntów powoduje, że Janów Lubelski jest regionem ze zdecydowaną przewagą walorów naturalnych.

Lokacja miasta przywilejem królewskim Władysława IV w 1640 roku ma ścisły związek z objawieniami Matki Bożej miejscowemu bednarzowi Wojciechowi Boskiemu. Założycielką miasta była Katarzyna z Ostrogskich Zamoyska, żona drugiego ordynata Tomasza Zamoyskiego. Na cześć Hetmana Jana Zamoyskiego początkowa nazwa miasta Biała została zmieniona na Janów. Od tej pory miasto było ściśle związane z Ordynacją Zamojską i nazywane Janowem Ordynackim. Tutaj na początku XIX w. przeniesiono władze Obwodu Zamojskiego. Janów stał się centrum administracyjnym tego obszaru na okres ponad stu lat.

W czasie II wojny światowej miasto bardzo ucierpiało. Bombardowanie Janowa we wrześniu 1939 roku zniszczyło je w 85%. Powojenna odbudowa nie zawsze respektowała historyczne walory miasta. Obecnie trwają wzmożone wysiłki mające na celu przywrócenia pierwotnego charakteru historycznemu centrum. W szczególności Rynek Starego i Nowego Miasta nabiera nowego blasku w ramach szeroko zakrojonego Programu Rewitalizacji.

Sanktuarium Matki Bożej Łaskawej Różańcowej

Janów Lubelski od kilkuset lat jest celem pielgrzymowania. W sercu miasta położone jest Sanktuarium Matki Bożej Łaskawej, gdzie w miejscu objawienia stoi często odwiedzana przez pielgrzymów i turystów "Kaplica Zjawienia". Znajduje się w niej XVII-wieczna rzeźba Matki Bożej z Dzieciątkiem, zaś pod kaplicą bije źródełko słynące z uzdrawiających właściwości, szczególnie dla osób z chorobami oczu. Centrum Sanktuarium i jednocześnie podominikańskiego zespołu klasztornego stanowi jednak Kościół pod wezwaniem św. Jana Chrzciciela będący klejnotem barokowej architektury. Obiekt i przylegający do niego Klasztor OO Dominikanów został ufundowany przez Ordynatów Zamoyskich, stając się jednym z najliczniejszych ośrodków dominikańskich w tej części Polski. Charakter bazylikowy kościoła, z 11 ołtarzami utrzymanymi w stylu rokoko, podkreśla ołtarz główny z cudownym obrazem Matki Bożej Łaskawej wzorowanym na wizerunki Matki Bożej Śnieżnej z bazyliki Santa Maria Maggiore w Rzymie.

Janów Lubelski stanowi jeden z nielicznych przykładów miast budowanych zgodnie z renesansową ideą miasta idealnego, podobnie jak Kraków czy Zamość. Centrum miasta stanowi Stary Rynek, od którego uliczki prowadzą w cztery strony świata. Na przedłużeniu osi północ-południe położone jest Nowe Miasto z zabytkowym Parkiem Miejskim - jednym z pierwszych publicznych ogrodów spacerowych w Królestwie Polskim. Niezwykły klimat tego miejsca podkreśla urokliwa fontanna, skłaniająca do odpoczynku i wytchnienia w skwarne letnie dni.

W Nowym Mieście nadal wyczuwa się tchnienie historii Ordynacji Zamojskiej. Zachowało się niewiele, lecz bardzo charakterystycznych budynków poordynackich łączących w sobie styl kamienicy i polskiego dworku. Przykładem jest "Dom Naczelnika Obwodu" z początku XIX w. oraz "Dom Komisarza Powiatu" z amfiladowym układem pomieszczeń i sienią w centrum. Kancelaria władz Obwodu Zamojskiego wyróżnia się natomiast spośród parterowej zabudowy piękną geometryczną bryłą utrzymaną w stylu XIX wiecznej kamienicy miejskiej. Uwagę przykuwają także budynki dawnych kasyn oficerskich z charakterystycznymi, szerokimi połaciami dachowymi i małymi okienkami.

Bogatą, chociaż ponurą historię kryją budynki dawnego więzienia carskiego. Na terenie Królestwa Polskiego było to jedno z najcięższych więzień politycznych. Obecnie mieści się tu Muzeum Regionalne z ciekawymi zbiorami historycznymi, archeologicznymi i etnograficznymi.

W mieście pozostało wiele pamiątek z czasów, gdy Janów "stał rzemiosłem". Najbardziej okazałą jest kompleks Mieszczańskiego Browaru Udziałowego z 1905 roku, będącego obecnie jednym z ostatnich lokalnych browarów w Polsce. O majętności rzemieślników janowskich świadczy budynek Sukiennika Wiśniewskiego położony na placu Ordynacji, projektu budowniczego Zamoyskich - Halaburda. W okresie XX-lecia międzywojennego zamieszkiwał tu Pierwszy Ułan Rzeczypospolitej Władysław Belina-Prażmowski.

Miasto obfituje w urokliwe miejsca, łączące osobliwości przyrody oraz bogate tradycje lokalnej kultury. Stoki Janowskie - naturalne źródlisko w centrum miasta, są unikatem na skalę europejską. Nad nimi usytuowany jest browar, stąd w Wielki Piątek przed wschodem słońca należy zaczerpnąć wody dla zapewnienia sobie zdrowia, urody i pomyślności.

Ciekawym punktem miasta jest Wystawa Przyrodnicza wraz z ekspozycją kolejki leśnej, przedstawiającą teraźniejszość i przeszłość Lasów Janowskich.

Warte odwiedzenia jest śródleśne uroczysko Kruczek z ciekawymi stacjami drogi krzyżowej oraz kaplicą św. Antoniego, gdzie jak głosi legenda, zatrzymał się święty w drodze z Leżajska do Radecznicy. W czasie II wojny światowej było to miejsce spotkań oddziałów partyzanckich, obecnie znajduje się tutaj kilka drewnianych rzeźb upamiętniających ten okres historii.